آسانسورها نقش مهمی در ساختمان های بلند و چند طبقه دارند و دسترسی به طبقات مختلف را برای افراد آسان می کنند. این دستگاه ها با وجود اهمیت زیادی که دارند، باید از تجهیزات ایمنی استانداردی برخوردار باشند. در صورت وجود ایمنی لازم در آسانسورها، کاربران به راحتی می توانند از این وسایل جابجایی استفاده کنند و دغدغه ای از وقوع حوادث مختلف نداشته باشند. اگر چه ممکن است در آسانسورهای مختلف به هر علت تجهیزات ایمنی دچار نقص و خرابی شوند؛ که در این صورت ایمنی کلی آسانسورها با مشکل روبرو شده و امکان وقوع حوادث مختلف در آن ها به وجود خواهد آمد. در این مطلب قصد داریم تا به بررسی سیستم ایمنی آسانسورها و اجزای تشکیل دهنده آن بپردازیم.
سیستم ایمنی آسانسور
سیستم ایمنی آسانسور مفهومی است که به تامین ایمنی دستگاه به هنگام تردد کاربران و جلوگیری از بروز حوادث و سوانح مختلف اشاره کرد. با وجود سیستم ایمنی، آسانسور به شکل ایمن و بی خطر حرکت کرده و کنترل آسان آن نیز امکان پذیر می شود. برای تامین ایمنی آسانسورها از تجهیزات مختلفی استفاده می شود. این تجهیزات کارکرد پیشگیری از بروز حوادث و سوانح را برعهده دارند؛ یا این که در صورت وقوع هر نوع حادثه، با کارکرد خود شدت آسیب های ناشی از آن را به میزان زیادی کاهش می دهند. عملکرد صحیح هر کدام از تجهیزات و بدون ایراد بودن آن ها در تامین ایمنی آسانسور اهمیت بسیار زیادی دارد.
اجزای ایمنی در آسانسورها
در ادامه این بخش به معرفی اجزای ایمنی آسانسورها پرداخته ایم که هر کدام در قسمت های مختلف دستگاه مورد استفاده قرار می گیرند. هر یک از این اجزای ایمنی، ساختار و قطعات خاص خود را دارند.
سیستم ترمز آسانسورها
سیستم ترمز در آسانسورها به منظور اطمینان از سواری ایمن و بدون خطر برای مسافران طراحی شده است. این قطعه، کابین آسانسور را پس از رسیدن به طبقه مورد نظر به آرامی و بدون آسیب رساندن به آن متوقف می کند. این ترمزها برای آن که درست و بدون ایراد کار کنند، نیاز به تعمیر و نگهداری مستمر دارند. آن ها به گونه ای طراحی شده اند که آسانسورها را با بار کامل در زمان مشخص متوقف کنند. ترمز آسانسورها بر اساس یک اصل ساده کار می کنند؛ هنگامی که کابین در حال حرکت است، موتور آسانسور نیروی مورد نیاز برای این کار را فراهم می کند؛ در این حالت، ترمزها باز می مانند و به کابین اجازه می دهند تا آزادانه حرکت کند. اما با رسیدن به طبقه مورد نظر، موتور از حرکت ایستاده و ترمزها وارد عمل می شوند و کابین را متوقف می کنند.
- محدودکننده سرعت
این قطعه از جمله تجهیزات ایمنی ضروری در آسانسورهاست که در صورت بالاتر رفتن سرعت کابین از حد تعیین شده، آن را به طور خودکار متوقف می کند. محدودکننده سرعت از یک کابل فولادی یا سیم بکسل در یک مدار بسته از قرقره ها، یکی در بالا و دیگری در پایین تشکیل شده است.
- سیستم ترمز اضطراری یا پاراشوت
پاراشوت دستگاهی است که معمولا در قسمت پایینی آسانسور قرار دارد و در صورت بالا رفتن سرعت کابین از حد تعیین شده یا شکسته شدن قطعات تعلیق، باعث ترمزگیری و توقف کابین می شود. نصب این نوع ترمز در تمامی آسانسورها ضروری است تا از وقوع حوادث ناشی از سرعت بالای کابین جلوگیری شود. محل نصب این قطعه در قسمت زیر کابین یا هر دو طرف آن است تا بتواند عملکرد مناسبی در مواقع اضطراری داشته باشد. برای فعال شدن پاراشوت لازم است تا گاورنر دستور لازم برای توقف کابین را صادر کند.
- گاورنر
گاورنر از جمله دیگر اجزای ایمنی آسانسور بوده که نقش آن نظارت بر سرعت کابین است. چنانچه کابین با سرعتی فراتر از میزان مجاز حرکت کند، گاورنر این مساله را تشخیص داده و پاراشوت را فعال می کند. در این شرایط وزنه های پروازی ترمز اضطراری درگیر شده و مانع از سقوط شدید کابین آسانسور به سمت پایین می شوند.
- کنترل کننده آسانسور
از دیگر تجهیزات ایمنی آسانسورها، کنترل کننده ها هستند که صرف از نوع و ساختار دستگاه، روی آن نصب می شوند. این کنترل کننده ها مبتنی بر ریزپردازنده هایی هستند که به عنوان مغز این سیستم ها شناخته می شوند. کنترلرها معمولا تمامی عملکردهای آسانسور را کنترل می کنند و بر داده های به دست آمده از حسگرها و اجزای مختلف دیگر متکی هستند.
- قفل داخلی
قفل داخلی یکی از راه های مهم برای حفظ ایمنی در آسانسورهای مختلف است. برای درک اهمیت قفل داخلی تصور کنید کسی در طبقه همکف، درب آسانسور خود را باز کند، بدون این که متوجه شود کابین در حال حرکت است و از طبقه دوم پایین می آید. یا این که اگر درب را باز کند و آسانسور در در طبقه ای که او ایستاده متوقف نشود چه اتفاقی می افتد؟ در این حالت درب چاه آسانسور خالی را باز می کند. هر کدام از این موقعیت ها می تواند خطرآفرین باشد. اما با وجود قفل داخلی آسانسور نباید نگران وقوع آن ها باشید. این قفل ها تا زمانی که آسانسور به طور ایمن در طبقه شما مستقر نشده است از باز شدن درب آن جلوگیری می کنند. به عبارت دیگر، تا هر زمان که کابین در حال حرکت بوده یا در طبقه دیگری متوقف است، درب های آسانسور قفل خواهند ماند. این ویژگی شما را از باز کردن درب و مواجه شدن با موقعیت خطرناک باز می دارد.
- بافرها یا ضربه گیرها
بافرها یا ضربه گیرها تجهیزاتی هستند که در کف چاهک آسانسور نصب می شوند و وظیفه جذب نیروی حاصل از سقوط کابین را برعهده دارند. با توجه به نوع و سرعت آسانسور، بافرها یا ضربه گیرها در سه نوع پلی اورتان، فنری یا هیدرولیک ساخته می شوند که در زیر به طور مختصر آن ها را بررسی کرده ایم.
بافرهای پلی اورتان: این بافرها برای بالابرهایی ساخته می شوند که سرعت نامی آن ها کم تر از یک متر بر ثانیه است. بافرهای پلی اورتان جمع کننده انرژی هستند و با عملکرد خود نیروی حاصل از سقوط کابین را انباشته می کنند.
بافرهای فنری: ضربه گیرهای فنری یکی از رایج ترین انواع بافرها هستند که در آسانسورهای هیدرولیک یا سیستم هایی که کم تر از 200 فوت در دقیقه حرکت می کنند، استفاده می شوند. این نوع ضربه گیرها، فنری دارند که حول یک مقطع دایره ای قرار می گیرد. این فنرها در دو مدل تخت و لول ساخته می شوند. بافرهای فنری از نوع جذب کننده نیرو هستند و انرژی حاصل از سقوط کابین را در خود جذب می کنند.
بافرهای هیدرولیک یا روغنی: این نوع بافرها معمولا در آسانسورهای کششی با سرعت بیش از 200 فوت در دقیقه نصب می شوند. این ضربه گیرها با ترکیبی از روغن و فنر، کابین در حال سقوط یا وزنه تعادل را مهار کرده و انرژی آن را می گیرند. به منظور اطمینان از عملکرد درست، باید بافرهای هیدرولیک به طور منظم نظافت و سرویس شوند. در موقع سرویس باید روغن آن ها مورد بررسی قرار گرفته و در صورت افت کیفیت، تعویض شود.
- وزنه تعادل
وزنه تعادل در آسانسورهای کششی مورد استفاده قرار می گیرد و وظیفه آن متعادل کردن وزن کابین و کاهش فشار به موتور و تجهیزات سیستم محرکه است. این وزنه به هنگام بالا رفتن کابین به پایین حرکت می کند و بالعکس. این شرایط باعث می شود تا موتور بتواند با نیروی کم تر و سرعت بیشتری کابین را به بالا و پایین بکشد. وزنه تعادل علاوه بر کاهش وزن کابین و فشار وارد شده به موتور، اصطکاک بین موتور و فلکه های کششی را نیز کم تر می کند.
از طرف دیگر این وزنه روی کابل های فولادی یا سیم بکسل ها نیز تاثیر می گزارد و فشار وارد شده به آن ها را کاهش می دهد. وزنه تعادل با این کارکرد می تواند ایمنی آسانسور را به هنگام کار کردن افزایش دهد. این وزنه همچنین میزان فشار به ترمز را در سیستم آسانسورها کاهش می دهد. در این صورت ترمز آسانسور می تواند کابین را در هنگام حرکت آسان تر متوقف کند. در غیاب این وزنه، کابین با قدرت زیادی به سمت پایین حرک می کند و ترمز باید نیروی بیشتری برای توقف آن وارد کند. همین مساله باعث می شود تا عملکرد ترمز تحت الشعاع قرار گرفته و نتواند به راحتی کابین را متوقف کند.
- سنسورهای درب
این سنسورها حرکت درب های کابین را کنترل می کنند. سنسورهای درب به اشعه های مادون قرمز حساس هستند و این اشعه ها را در اطراف درب ها اسکن می کنند. اگر شخص یا شیئی راه ورودی به کابین را مسدود کند و حسگرها مانع را تشخیص دهند، درب باز می شود. درب زمانی بسته می شود که آن شخص یا شیء از راه ورودی خارج شود.
- سنسورهای اضافه بار
این سنسورها به طور مداوم وزن داخل کابین آسانسور را اندازه گیری می کنند. اگر وزن بار از ظرفیت تعیین شده بیشتر شود، آسانسور حرکت نمی کند و یک پیام هشدار نمایش می دهد. این ویژگی از بارگیری بیش از حد، آسیب رساندن به آسانسور و ایجاد خطر جلوگیری می کند.
- سوئیچ های ایمنی قفل درب
این سوئیچ ها با کارکرد خود باعث می شوند که آسانسور تا زمانی که درب های آن کاملا بسته نشده باشد، حرکت نکند. وجود این ویژگی باعث می شود تا تمامی مسافرانی که قصد پیاده یا سوار شدن دارند، با حرکت کابین روبرو نشوند؛ زیرا آسانسور زمانی شروع به حرکت می کند که درب های آن کاملا بسته شده باشند. در این صورت از حوادث احتمالی در صورت باز ماندن درب به هنگام حرکت کابین جلوگیری می شود.
- سوئیچ حد
این قطعه ایمنی وظیفه اطمینان از عدم حرکت آسانسور از محدوده مورد نظر را برعهده دارد. این ویژگی به جلوگیری از احتمال برخورد آسانسور به سقف یا کف یا برخورد با مکانیزم های بالا و پایین چاه کمک می کند. سوئیچ حد همچنین برای محافظت از تکنسین هایی که تعمیر و نگهداری آسانسور را انجام می دهند، مورد استفاده قرار می گیرد.
- سیستم تراز طبقه مجدد
این سیستم یکی دیگر از اجزای ایمنی آسانسورهاست که کارکرد هم سطح کردن کف کابین با کف طبقه را پس از توقف آسانسور برعهده دارد. به این صورت که وقتی کابین در طبقه متوقف شد، سیستم تراز طبقه مجدد به شکل خودکار و هوشمند وارد عمل می شود و کابین را تا همتراز شدن با طبقه حرکت می دهد. اگر کابین بالاتر از کف طبقه باشد آن را به پایین حرکت می دهد و بالعکس. به عبارتی این سیستم اختلاف ارتفاع بین کف کابین و طبقه را از بین می برد تا ورود و خروج کاربران به داخل کابین با ایمنی انجام شده و دچار حوادث نشوند.
- دستگاه های ARD یا UPS
چنانچه به هنگام جابجایی آسانسور در بین طبقات، برق ساختمان قطع شود، این دستگاه ها برق مورد نیاز برای کار کردن آسانسور را تا رسیدن به نزدیک ترین طبقه تامین می کنند. در این صورت مسافران فورا از کابین تخلیه می شوند. این دو دستگاه با استفاده از باتری کار می کنند؛ بنابراین ضروری است که در مواقع سرویس آسانسور، باتری این دستگاه ها نیز به طور منظم تست شده و در صورت خراب یا فرسوده بودن، باید تعویض شوند.
- تلفن اضطراری
گیر افتادن در آسانسور مطمئنا اتفاق ناخوشایند و ترسناکی خواهد بود. به همین دلیل وجود نوعی تلفن اضطراری در داخل کابین مساله ای ضروری و حیاتی است. این نوع تلفن نه تنها برای مسافرانی که داخل کابین گیر کرده اند، بلکه برای خدمات اضطراری که بتوان آن ها را نجات داد، وسایل مفید و ضروری هستند. با این تلفن، مسافران یک خط مستقیم خواهند داشت و می توانند در صورت بروز هر نوع حادثه یا آسیب دیدگی، وضعیت خود را به اپراتور آسانسور یا خدمات اضطراری گزارش دهند. در این صورت افرادی که کار امداد و نجات را انجام می دهند می توانند با ارائه دستورالعمل های لازم به افراد داخل کابین کمک کنند تا خود را آرام نگه داشته و به خطر نیندازند. تلفن های اضطراری با یک خط مستقیم به اورژانس متصل می شوند و هر کس در آسانسور گرفتار شود، پیش از آن که بتواند تماس بگیرد، کادر امداد و نجات متوجه این موضوع می شوند. در این شرایط مسافران دیگر نباید نگران این باشند که با گوشی خود نمی توانند تماس برقرار کنند یا باتری آن تمام می شود.
- نرده های داخل کابین
حتما در موقع سوار شدن به آسانسور، نرده های داخل کابین را مشاهده کرده اید. این نرده ها معمولا روی دیواره های کابین نصب می شوند و وظیفه حفظ تعادل و پشتیبانی از مسافران به هنگام حرکت آسانسور را برعهده دارند. این نرده ها کمک می کنند تا در موقع راه افتادن، حرکت و توقف کابین، مسافران احساس ثبات و تعادل خود را حفظ کنند. نرده ها از نظر قُطر و ارتفاع نصب باید استاندارد باشند تا مسافران به راحتی بتوانند آن ها را با دستان خود گرفته و احساس ثبات داشته باشند.
جمع بندی
در این مطلب سعی کردیم تا مساله ایمنی در آسانسورها و اجزای آن را مورد بررسی قرار دهیم. هر کدام از این تجهیزات ایمنی، کارکرد خاص خود را در آسانسور انجام می دهند و به نحوی از بروز حوادث و سوانح جلوگیری کرده یا این که آثار سوانح را پس از وقوع آن ها کاهش می دهند. در این زمینه شرکت هیرو آسانسور که به عنوان یکی از مجموعه های پیشرو در صنعت آسانسور شناخته می شود، تلاش می کند تا آسانسورهای تولیدی خود را به انواع تجهیزات ایمنی مجهز کند. به طوری که این آسانسورها پس از تولید و نصب، از ایمنی بالایی برخودار می شوند و کاربران می توانند با آسودگی خاطر از آن ها استفاده کنند.
