انکودر یا سرعت سنج، یکی از اجزای ضروری سیستم کنترل در آسانسورهاست که برای اندازه گیری سرعت و موقعیت کابین استفاده می شود. این قطعه بازخوردی به سیستم کنترل آسانسور ارسال می کند که این اطلاعات برای تنظیم دقیق سرعت و موقعیت کابین به کار برده می شوند. انکودر معمولا روی موتور آسانسور نصب می شود و اطلاعات لحظه ای در مورد سرعت و موقعیت موتور را ارائه می مند. سپس این اطلاعات توسط سیستم کنترل آسانسور برای تنظیم سرعت و جهت موتور استفاده می شود. در این صورت سیستم کنترل اطمینان حاصل می کند که کابین به آرامی حرکت کرده و در طبقات به طور صحیح توقف می کند. در ادامه به منظور آشنایی با انکودر و کاربردهای آن در آسانسور به بررسی مطالبی در این زمینه پرداخته ایم.
انواع انکودر آسانسور
انکودر آسانسورها از نظر ساختار و کارکرد به دو نوع کلی تقسیم می شوند که در زیر به بررسی آن ها پرداخته ایم.
انکودرهای افزایشی
این نوع انکودرها از جمله پرکاربردترین مدل ها در آسانسورها هستند که این قابلیت را دارند تا موقعیت شافت را به شکل یک کد دیجیتال یا آنالوگ تبدیل کنند. سپس با استفاده از این تبدیل، قادر به تشخیص حرکت یا موقعیت کابین خواهند بود. انکودرهای افزایشی می توانند بازخوردهای سرعت و طول مسیر را به صورت دقیق ارسال کنند. این نوع انکودرها به لحاظ اقتصادی، به صرفه تر هستند؛ زیرا تعداد سنسورها در آن ها کم است. یکی از نواقص انکودرهای افزایشی این است که فقط توانایی ارائه اطلاعات تغییر را دارند؛ در این صورت برای محاسبه حرکت کابین، نیاز به یک دستگاه به عنوان مرجع وجود دارد.
انکودرهای مطلق
انکودرهای مطلق می توانند موقعیت زاویه ای در هر دو نوع واقعی و مطلق را اندازه گیری کنند. برای این کار نیازی به چرخاندن شافت ندارند. همچنین در اوقات قطعی برق نیز این کار را انجام می دهند. این انکودرها پس از روشن شدن، قادر هستند موقعیت مورد نظر برای شافت گردان را با کمک حسگر نوری، خازنی یا الکترومغناطیسی به کاربر نمایش دهند. این سنسورها می توانند کد خاصی را بخوانند که روی دیسک در حال چرخش با شافت درج شده است. کدهایی که روی این دیسک ها وجود دارند، هر چه خاص تر باشند، قادر به نمایش دقیق تری از موقعیت آسانسور هستند.
اجزای انکودر آسانسورها
انکودر آسانسورها از اجزای مختلفی تشکیل می شوند که در زیر به آن ها اشاره کرده ایم:
- فرستنده های نوری
- گیرنده های نوری
- مدار مبدل فرکانس نوری به سطح ولتاژ مورد نظر
- صفحه یا ورق شیشه ای دایره ای
- شفت
- خروجی الکتریکی
مزایای انکودر برای آسانسورها
انکودر برای آسانسورها مزایای مختلفی دارد. مزایا و کاربردهای این قطعه، اهمیت زیاد آن را در سیستم های آسانسور نشان می دهد. در زیر به این مزایا اشاره کرده ایم:
- انکودرها قطعاتی هستند که بسیار دقیق و مطمئن کار می کنند. در نتیجه آسانسور می تواند با ایمنی کار کند. در این شرایط از بروز حوادث مختلف برای کاربران تا حد زیادی جلوگیری می شود.
- این قطعات با کارکرد خود باعث بهینه سازی آسانسور می شوند. در این صورت آسانسور قادر به کار کردن در هر شرایطی خواهد بود.
- انکودر توانایی تعیین موقعیت کابین به هنگام حرکت در مسیر خود را دارد.
- انکودر با ارسال سیگنال هایی به سیستم کنترلی آسانسور باعث توقف کابین می شود. پس از توقف، درب ها به منظور ورود و خروج ایمن کاربران باز می شوند.
- قطعات انکودر از مواد مرغوبی تولید می شوند و می توانند تا مدت ها بدون عیب و ایراد کار کنند.
- انکودرها در مدل های مختلفی ساخته می شوند؛ در این صورت می توان برای آسانسورهای مختلف از انواع مناسب انکودر استفاده کرد.
انکودر در آسانسور چه کاربردهایی دارد؟
انکودرها کاربردهای مختلفی در سیستم های آسانسور دارند و با تنظیماتی که روی قسمت های مختلف انجام می دهند، باعث عملکرد مناسب و ایمنی دستگاه می شوند. در ادامه به کاربردهای مختلف انکودرها در سیستم های آسانسور اشاره کرده ایم:
- کنترل سرعت و موقعیت موتور
انکودرها می توانند سرعت و موقعیت موتورهای گیرلس را کنترل کرده و آن ها را جابجا کنند. انکودرهایی که برای این کار استفاده می شوند معمولا از نوع مطلق هستند. اما با این حال در برخی از موارد خاص از مدل های افزایشی نیز استفاده می شود. در این شرایط لازم است انکودرهای افزایشی حتما مجهز به کانال ها u، v و w به طور مجزا باشند.
- کنترل سرعت کابین
انکودرهای افزایشی برای کنترل و تنظیم سرعت کابین استفاده می شوند. در این خصوص اگر کابین آسانسور سرعتی بیش از حد داشته باشد، انکودر جلوی این کار را می گیرد. برای این کار انکودر بازخوردی به کنترل کننده آسانسور ارسال می کند؛ پس از آن کنترلر می تواند تشخیص دهد که چه موقعی سرعت کابین از حد مجاز فراتر رفته است. بازخوردها یا فیدبک های انکودر تاثیر مستقیمی روی حرکت نرم و ایمن آسانسور می گزارند.
- متوقف کردن آسانسور در محل مناسب
از دیگر کاربردهای انکودرها، متوقف کردن آسانسور در موقعیت مناسب است. این تجهیزات می توانند کابین را دقیقا در محلی متوقف کنند که برای آن در نظر گرفته شده است. برای این کار، انکودر فرکانسی را به کنترل کننده آسانسور ارسال می کند که رسیدن کابین به طبقه مورد نظر در چه زمانی رخ می دهد. سپس کنترل کننده، کابین آسانسور را به نحوی متوقف می کند که کف آن روبروی کف طبقه قرار گرفته و با آن همسطح شود. با تراز شدن کف کابین با کف طبقه و از بین رفتن اختلاف ارتفاع، کاربران می توانند به راحتی وارد کابین شده یا از آن خارج شوند.
- کنترل حرکت درب آسانسور
در ساختمان های بلند که تعداد زیادی از کاربران از آسانسور استفاده می کنند، مساله مهم آن است که مدت زمان توقف کابین در طبقات کاهش یابد. با کاهش زمان توقف کابین، مسافران بیشتری قادر خواهند بود از آسانسور استفاده کنند. به این منظور عملکرد درست درب ها برای کاهش زمان توقف کابین اهمیت زیادی دارد. برای آن که درب ها بتوانند به موقع و بدون ایراد باز و بسته شوند، باید سروو موتور یا موتور درب ها نیرو محرکه مورد نیاز برای این کار را تامین کرده و عملکرد بی نقصی داشته باشد. در این میان انکودر در عملکرد درست درب ها نقش مهمی دارد. این قطعه فرکانس هایی را به سروو موتور ارسال می کند که باعث کنترل موقعیت و سرعت باز و بسته شدن درب ها می شود. در نتیجه درب ها به سرعت و بدون نقص باز و بسته می شوند که نهایتا زمان توقف کابین در طبقات مختلف کاهش می یابد.
مراحل نصب انکودر در آسانسور
انکودرها به دلیل تفاوت در نوع و ساختارشان، هر یک به شکل خاصی نصب و راه اندازی می شوند. اما به طور کلی باید مراحل مشخصی را برای نصب هر نوع انکودر در آسانسور انجام شود که در زیر به این مراحل اشاره کرده ایم:
- انتخاب نوع انکودر متناسب با آسانسور: در اولین مرحله باید نوع و مدل انکودر را متناسب با نوع آسانسور و نیازهای سیستم کنترل انتخاب کرد.
- آماده سازی و نظافت محل نصب: پیش از نصب انکودر، باید محل آن از وجود گردوغبار و کثیفی پاک سازی شود. همچنین نباید محل نصب دچار لرزش باشد. این محل باید به نحوی انتخاب شود که برای سرویس و نگهداری انکودر بتوان به راحتی به آن دسترسی پیدا کرد.
- مونتاژ و نصب انکودر: در این مرحله باید قطعات انکودر مطابق با دستورالعمل های شرکت سازنده مونتاژ شوند. پس از مونتاژ شدن، باید انکودر با ایمنی روی شفت موتور و دیگر قطعات دوار به درستی نصب و راه اندازی شود.
- وصل کردن کابل ها: پس از مونتاژ و نصب انکودر، باید کابل های آن را به طور اصولی و صحیح به سیستم کنترل آسانسور وصل کرد. پس از اتصال کابل ها، بررسی آن ها به لحاظ عایق بندی و قطب های مثبت و منفی ضروری است.
- انجام تنظیمات و کالیبره کردن: پس از نصب انکودر و اتصال کابل ها، نوبت به تنظیم و کالیبره کردن آن با استفاده از ابزارهای خاص می رسد. این کار باعث می شود تا دقت اندازه گیری انکودر بهبود یابد.
- تست نهایی: پس از انجام مراحل گفته شده، انکودر باید از نظر عملکرد در شرایط مختلف تست و بررسی شود. پس از انجام این تست ها، در صورت نبود مشکل یا ایراد، انکودر قابل استفاده خواهد بود.
نکات مهم در نصب انکودر
به هنگام نصب و راه اندازی انکودر باید نکاتی رعایت شوند تا قطعه پس از نصب، عملکرد درستی در سیستم آسانسور داشته باشد. این نکات شامل موارد زیر می شوند:
- تا جایی که امکان دارد نباید طول کابل انکودر افزایش یابد.
- اگر انکودر روی پایه نصب می شود، این پایه باید در محل نصب، ثابت و محکم شود.
- کانالی که کابل انکودر از داخل آن عبور داده می شود باید یک مسیر ایمن و مناسب باشد.
- چنانچه طول کابل انکودر بلند باشد، نباید اضافی آن را حلقه کرد.
- کابل انکودر را نباید از کنار جریان برق یا قطعات متحرک عبور داد.
- از خم یا تا کردن کابل انکودر باید خودداری شود. به منظور محافظت از کابل، باید آن را از داخل کانال یا لوله عبور داد.
- کابل انکودر باید از نوع شیلددار باشد. برای اتصال این کابل به ارت باید از سمت تابلو اقدام شود. مگر این که کابل از طرف موتور به ارت متصل بوده و نتوان آن را حذف کرد. در این صورت باید کابل اتصال ارت از طرف تابلو قطع شود.
- برای اتصال کابل شیلددار به ارت باید از بست مناسب استفاده شود. همچنن این کابل باید حداقل سه میلی متر با ارت تماس داشته باشد.
سرویس و نگهداری انکودر آسانسور
انکودر قطعه ای است که کارکرد مهمی در سیستم کنترل آسانسور دارد. این قطعه با عملکرد مناسب خود باعث می شود تا عملکرد کلی آسانسور نیز بهینه شده و ایمنی دستگاه به هنگام استفاده حفظ شود. در این صورت سرویس و نگهداری انکودر در عملکرد درست و افزایش طول عمر آن تاثیر زیادی دارد. در سرویس و نگهدری انکودر باید اقدامات زیر انجام شوند:
- در اقدام نخست باید انکودر را از نظر وجود خوردگی یا خراشیدگی روی بدنه و داخل آن، بررسی و کنترل کرد.
- در وهله بعدی باید اتصالات قطعه از نظر سالم بودن و ایراد نداشتن بررسی شوند. در این بررسی باید مشخص شود کابل ها سالم بوده و پاره یا قطع شده نیستند.
- چنانچه کابل ها خراشیده یا پاره شده باشند، باید سریعا تعمیر شده یا این که با کابل های جدید تعویض شوند.
- علاوه بر کابل ها، باید انکودر از نظر مکانیکی نیز چک و کنترل شود. در این بررسی وجود هر گونه شکستگی، خراشیدگی، زنگ زدگی، ترکیدگی، خوردگی و به طور کلی هر نوع آسیب در بدنه و داخل قطعه مشخص می شود. چنانچه این آسیب ها در بدنه و بلبرینگ های انکودر مشاهده شود، باید اجزای آسیب دیده تعمیر شده یا با قطعات جدید تعویض شوند.
- قطعات داخل انکودر باید از وجود هر گونه آلودگی و گردوغبار پاک سازی شوند. زیرا وجود گردوغبار باعث می شود تا سنسورهای داخل قطعه دچار مشکل شده و عملکرد نامناسبی داشته باشند. برای پاک سازی گردوغبار و آلودگی های داخل قطعه می توان از پاک کننده های مخصوص به جای مایع شوینده استفاده کرد.
- دیگر قطعه ای که باید در سرویس انکودر مورد بررسی قرار گیرد، نرم افزار آن است. این قطعه همانند هر قطعه الکترونیکی دیگر، می تواند تنظیم و تنظیم مجدد شود. در این رابطه مراجعه به راهنمای تنظیمات انکودر برای تنظیم نرم افزار آن ضروری است. تنظیمات نرم افزار انکودر باید به نحوی انجام شود که با مشخصات آسانسور و محل نصب انکودر مطابقت داشته و بهینه سازی شود.
- در هر دوره سرویس آسانسور، باید قطعات انکودر نیز به طور منظم سرویس شوند. در صورت وجود هر گونه مشکل باید نسبت به رفع سریع آن اقدام شود تا سبب بروز مشکلات بزرگ تر نشود.
کلام آخر
انکودرها نقش مهمی در کنترل و تنظیم عملکرد آسانسورها برعهده دارند. برای آن که انکودرها عملکرد مناسبی داشته و وظایف خود را به درستی در آسانسورها انجام دهند، باید کیفیت ساخت بالایی داشته باشند. همچنین این قطعات باید به طور منظم سرویس شده و مورد بازدید قرار گیرند. در این زمینه شرکت هیرو آسانسور، انواع انکودرهای مورد نیاز برای سیستم های آسانسور را در کیفیت بالا به مشتریان عرضه می کند. همچنین این شرکت آمادگی دارد تا انواع انکودرها را روی آسانسورهای مختلف نصب و راه اندازی کند. تکنسین های شرکت هیرو آسانسور با مهارت های بالایی که دارند تلاش می کنند تا انکودرها به شکل درست و اصولی روی آسانسورها نصب شوند تا در هنگام کار، عملکرد مطلوبی از خود ارائه دهند.
