ضربه گیر یا بافر آسانسور یک قطعه ایمنی ضروری است که در کف چاه آسانسور نصب می شود. عملکرد اصلی این قطعه جذب انرژی جنبشی تولید شده به هنگام سقوط کابین آسانسور در مواقع اضطراری در اثر خرابی ترمز ایمنی یا علل دیگر است. ضربه گیرها یا بافرها به جلوگیری از آسیب دیدن کاربران داخل کابین و همچنین تجهیزات سیستم آسانسور به هنگام سقوط آن کمک می کنند. این قطعات برای تمامی آسانسورهای مدرن ضروری هستند و قابلیت اطمینان این دستگاه ها را به هنگام استفاده از آن ها افزایش می دهند. در ادامه به بررسی موضوع ضربه گیر یا بافر آسانسور و مطالب مربوط به آن پرداخته ایم.
نقش بافر آسانسورها در ایمنی مسافران
بافر آسانسورها به طور قابل توجهی ایمنی کاربران را افزایش می دهند؛ زیرا به عنوان یک محافظ در برابر سقوط آسانسور که به شکل غیر قابل کنترل رخ می دهد، عمل می کنند. در مواقعی که سیستم ترمز آسانسور خراب شده یا سایر مکانیزم های ایمنی دچار نقص شوند، ضربه گیرها به عنوان جذب کننده های شوک عمل کرده و نیروهای ضربه ای که به افراد وارد می شود را کاهش می دهند. این عملکرد بسیار مهم به جلوگیری از ایجاد جراحات و صدمات به افراد داخل آسانسور و حتی مرگ آن ها به هنگام ورود ضربه در اثر سقوط کابین کمک می کند.
عملکرد ضربه گیرها در شرایط اضطراری
در شرایط اضطراری و به هنگام سقوط آسانسور، ضربه گیرها نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند؛ این شرایط زمانی است که سایر مکانیزم های ایمنی همانند ترمز ایمنی قادر به عملکرد نخواهند بود. اگر کابین آسانسور دچار سقوط آزاد شده یا در وضعیت سرعت بیش از حد قرار گیرد، ضربه گیرها فعال می شوند تا انرژی جنبشی حاصل از ضربه را جذب کنند. این مکانیزم، نیروی وارد شده روی کابین آسانسور و کاربران داخل آن را کاهش داده و به طور مؤثری از بروز جراحات شدید به کاربران یا حتی مرگ آن ها جلوگیری می کند. طراحی ضربه گیرها به نحوی است که عملکرد قابل اعتماد آسانسور را تحت شرایط شدید فراهم کرده و به عنوان آخرین مکانیزم ایمنی در برابر حوادث بالقوه عمل می کند.
انواع ضربه گیر آسانسور
ضربه گیر آسانسورها را می توان بر اساس قابلیت های آن ها در جذب و مدیریت انرژی به دو نوع اصلی جذب کننده انرژی و اتلاف کننده انرژی تقسیم کرد. هر نوع به طور ویژه برای برآورده کردن نیازهای عملکردی خاصی بسته به سرعت و ظرفیت وزنی آسانسور، تولید و نصب می شود. در زیر به بررسی این دو نوع ضربه گیر آسانسور پرداخته ایم:
-
ضربه گیرهای جذب کننده انرژی
این نوع ضربه گیرها برای جذب انرژی جنبشی به هنگام عملکرد آسانسور با سرعت کم طراحی شده اند. این قطعات معمولاً از موادی همانند پلی اورتان یا فنرهای مکانیکی ساخته شده و به هنگام برخورد فشرده می شوند تا ضربه حاصل از سقوط کابین آسانسور را نرم کنند. بافرهای جذب کننده انرژی در آسانسورهای کم ارتفاع که سرعت آن ها از مقادیر خاصی فراتر نمی رود، مؤثرترین عملکرد را دارند. نقش اصلی این بافرها ذخیره موقت انرژی است که امکان آن را می دهد تا کاهش سرعت کنترل شده ای به هنگام توقف آسانسور انجام شود.
-
ضربه گیرهای اتلاف کننده انرژی
ضربه گیرهای اتلاف کننده انرژی در آسانسورهای پرسرعت استفاده می شوند. این نوع بافرها معمولا از نوع سیستم های هیدرولیک هستند که انرژی جنبشی را از طریق دینامیک سیالات به گرما تبدیل کرده و به طور مؤثری انرژی را به هنگام برخورد کابین آسانسور اتلاف می کنند. طراحی این بافرها واکنش سریع به وضعیت های پرانرژی را ممکن ساخته و آن ها را برای استفاده در برج ها و ساختمان های بلند که در آن ها آسانسورها با سرعت‌های بالاتر کار می کنند، مناسب می سازد. این قابلیت باعث می شود تا کاربران حتی در شرایط اضطراری از ضربه های شدید محافظت شوند.
مواد مورد استفاده در ساخت بافر آسانسور
ضربه گیر آسانسورها از مواد مقاومی ساخته می شوند تا این قطعات عملکرد مطلوبی در شرایط اضطراری داشته و دوام شان افزایش یابد. موادی که در ساخت این قطعات استفاده شده شامل موارد زیر می شوند:
- پلی اورتان
پلی اورتان یک پلیمر چند منظوره است که به دلیل دوام و انعطاف پذیری خاص خود به طور گسترده ای در ساخت بافر آسانسورها استفاده می شود. این ماده می تواند دماهای بالا، ساییدگی و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی را تحمل کند. این ویژگی، پلی اورتان را برای استفاده در محیط های سخت مناسب می‌سازد. علاوه بر این، بافرهای پلی اورتان، سبک بوده، نصب آسانی داشته و انرژی را به خوبی جذب می کنند. در این صورت آن ها می توانند علمکرد روان آسانسورها را فراهم کرده و ایمنی آن ها را افزایش دهند.
- لاستیک فشرده
لاستیک فشرده یکی دیگر از مواد مورد استفاده در ساخت ضربه گیر آسانسورها به شمار می رود. این ماده خاصیت الاستیسیته و جذب شوک بالایی دارد که برای کاهش نیروهای ضربه ای در حین کارکرد آسانسور گزینه بسیار مناسبی است. بافرهای لاستیکی می توانند به گونه ای طراحی شوند که عملکرد ثابتی را در سرعت های مختلف آسانسوری که در حال سقوط است، حفظ کنند. علاوه بر این، آن ها در برابر ساییدگی مقاوم هستند و می توانند شرایط محیطی مختلفی را به خوبی تحمل کنند.
- فنرهای فلزی
فنرهای فلزی اجزای اساسی در برخی از انواع بافرهای آسانسور به ویژه در مدل های فنری هستند. این فنرها معمولاً از آلیاژهای با استحکام بالا یا فولاد فنری ساخته شده و به گونه ای طراحی می شوند که در اثر نیروی وارد شده، فشرده شوند؛ در این صورت می توانند انرژی را در حین سقوط آسانسور جذب کنند. این مکانیزم به کاهش نیروی ضربه ای که کابین آسانسور و وزنه تعادل تولید کرده، کمک می کند. فنرهای فلزی باید از الاستیسیته و دوام بالا برخوردار باشند تا بتوانند تحت نیروهای مکرر بدون خرابی مقاومت کنند.
- فولاد
فولاد ماده ای بسیار مقاوم است که در ساخت اجزای مختلف آسانسور از جمله پوشش ضربه گیرها استفاده می‌شود. فولاد به خاطر استحکام و دوام بالای خود شناخته شده و یکپارچگی ساختاری لازم برای ایمنی در عملکرد آسانسور را فراهم می کند. بافرهای فولادی می‌توانند به طور مؤثری بارها و ضربه های قابل توجهی را تحمل کرده و شکل و عملکرد خود را در طول زمان حفظ کنند. علاوه بر این، مقاومت فولاد در برابر تغییر شکل ناشی از تحت فشار بودن باعث می شود تا آسانسورها به طور روان و ایمن کار کنند.
محل نصب ضربه گیرها در آسانسور
ضربه گیرها در پایین ترین قسمت چاه آسانسور و معمولاً در یک نقطه تعیین شده نصب می شوند. قرارگیری آن ها در این قسمت بسیار ضروری است؛ زیرا باعث می شود تا بافرها به طور موثر با کابین آسانسور در حال سقوط پیش از رسیدن به انتهای چاه، تماس داشته باشند و آن را مهار کنند. نصب صحیح باعث می شود تا بافرها بتوانند حداکثر انرژی جنبشی را در حین سقوط آسانسور جذب کنند؛ بدین ترتیب از ایجاد حوادثی که می تواند جان کاربران آسانسور را به خطر انداخته و هم باعث آسیب دیدگی دستگاه شود، جلوگیری می شود.
چالش های استفاده از ضربه گیر در آسانسورها
ضربه گیر آسانسورها در حالی که برای ایمنی کاربران تجهیزاتی ضروری هستند، اما استفاده از آن ها با چالش هایی مختلفی روبروست. این چالش ها نشان دهنده اهمیت توجه به جزئیات در طراحی و نصب ضربه گیرها در آسانسورها هستند تا ایمنی و کارایی آن ها فراهم شود. در ادامه به این چالش ها و مشکلات اشاره کرده ایم:
- محدودیت های جذب ضربه
بافرها برای جذب انرژی ناشی از ضربه طراحی شده اند؛ اما آن ها محدودیت هایی نیز دارند. به این صورت که اگر آسانسور با سرعت بیش از حدی پایین بیاید که از ظرفیت بافرها فراتر برود، ممکن است این قطعات نتوانند به طور مؤثر نیروی ضربه را کاهش دهند. این شرایط می تواند منجر به آسیب دیدگی تجهیزات و صدمه به کاربران شود.
- نیازهای سرویس نگهداری
سرویس و نگهداری منظم برای اطمینان از عملکرد صحیح بافرها اهمیت زیادی دارد. با گذشت زمان، ساییدگی، شکستگی و خرابی می تواند کارایی این قطعات را کاهش دهد. در این صورت نیاز به بازدیدها و تعویض های مکرر ایجاد شده که می تواند کار هزینه بر و پرزحمتی باشد.
- محدودیت های مکانی
نصب بافرها نیاز به فضای کافی در چاه آسانسور دارد. در ساختمان های قدیمی یا ساختمان هایی با ابعاد محدود چاه، قرار دادن و نصب بافرهای مورد نیاز می تواند با چالش همراه بوده و ممکن است نیاز به تغییرات ساختاری داشته باشد.
- فرسوده شدن و تخریب مواد سازنده ضربه گیرها
مواد استفاده شده در ساخت بافرها (همانند لاستیک های فشرده و پلی اورتان) عمر مفید مشخص و مقاومت متفاوتی در برابر عوامل محیطی دارند. قرار گرفتن در معرض رطوبت، نوسانات دمایی یا مواد شیمیایی می تواند تخریب مواد سازنده بافرها را تسریع کرده و بر عملکرد و ایمنی این قطعات تأثیر بگذارد.
- ملاحظات مربوط به بارهای دینامیک
ضربه گیرها باید به گونه ای طراحی شوند که نه تنها بارهای استاتیک، بلکه نیروی های اضافی ناشی از توقف های ناگهانی یا خرابی های آسانسور (بارهای دینامیک) را نیز تحمل کنند؛ این مساله مهندسی و طراحی آن ها را پیچیده تر می کند.
- سازگاری با انواع آسانسورها
انواع مختلف ضربه گیرها برای هر مدل آسانسوری مناسب نیستند؛ برای مثال، بافرهای هیدرولیک برای آسانسورهای پرسرعت ایده آل هستند؛ در حالی که بافرهای فنری ممکن است تنها برای مدل های کم سرعت مناسب باشند. این مساله انتخاب دقیق بافرها بر اساس ساختار آسانسورها و الزامات خاص آن ها را ضروری می سازد.
- رعایت مقررات
ضربه گیر آسانسورها باید با مقررات و استانداردهای ایمنی مختلف در هر منطقه که آسانسور نصب می شود، مطابقت داشته باشند. در این صورت پیچیدگی هایی به فرایند طراحی و نصب بافرها اضافه می شود. در ضمن رعایت این استانداردها و مقررات، نیاز به آگاهی دقیق از آن ها دارد.
نحوه سرویس و نگهداری ضربه گیر آسانسورها
سرویس و نگهداری منظم ضربه گیرها برای اطمینان از عملکرد صحیح آن ها در سیستم های آسانسور در طول زمان مساله ای ضروری است. در زیر به بررسی اقداماتی پرداخته ایم که باید در سرویس و نگهداری این تجهیزات انجام شوند:
1- بازدیدهای دوره ای: سرویسکار باید بررسی منظمی از بافرها به منظور تشخیص فرسودگی یا آسیب دیدگی اجزای آن ها انجام دهد.
2- بررسی مایعات: در بافرهای هیدرولیک، سرویسکار باید سطح و کیفیت روغن یا مایع هیدرولیک را کنترل کند؛ همچنین در صورت لزوم باید این مایعات تعویض شوند.
3- تمیز کردن: سرویسکار باید نواحی اطراف ضربه گیرها را از زباله هایی که ممکن است بر عملکرد آن ها تأثیر بگذارد، پاک سازی کند.
4- روغن کاری: سرویسکار باید تمام قطعات متحرک ضربه گیرها را روغن کاری کند تا اصطکاک و ساییدگی آن ها کاهش یابد. روغن کاری مناسب برای عملکرد روان بافرها و افزایش طول عمر آن ها ضروری است.
5- تعمیر و تعویض: سرویسکار باید قطعات فرسوده یا آسیب دیده بافرها را به سرعت تعمیر یا تعویض کند. در این مورد همواره باید به دستورالعمل های شرکت سازنده در تعمیر و تعویض قطعات مراجعه شود.
6- تست عملکرد: سرویسکار تست هایی را تحت شرایط کنترل شده انجام می دهد تا اطمینان پیدا کند که بافرها هنگام سقوط آزاد آسانسور به درستی عمل می کنند.
کلام آخر
ضربه گیرها نقش بسیار مهمی در سیستم های آسانسور دارند که با عملکرد خود ایمنی کاربران را در شرایط اضطراری فراهم می کنند. با توجه به آن که بافرها در انواع مختلف و با مواد اولیه متفاوتی ساخته می شوند، انتخاب مدل مناسب منطبق با ساختار آسانسور و الزامات آن ضروری است. همچنین نصب صحیح آن ها مطابق با استانداردهای مربوطه، به منظور عملکرد درست آن ها در شرایط اضطراری اهمیت زیادی دارد. همچنان که فناوری ساخت آسانسور و تجهیزات آن پیشرفت می کند، طراحی و تولید ضربه گیرها نیز ارتقا یافته که در این صورت ایمنی کاربران در مواقع اضطراری افزایش می یابد.
